Gedichtenanalyse

Boem Paukeslag - Paul van Ostaijen

Boem Paukeslag is één van Paul's bekendste gedichten. Zijn poëzie wordt concrete poëzie genoemd, waarin gevoelens niet zomaar worden neergeschreven maar worden geuit door een bepaalde klank of grafisch beeld te creëren.Geen rijmschema dus. Het gedicht kan ook als muzikaal beschouwd worden, daarom dat het ook bij de stijl ritmische typografie hoort.

Paul werkte met het visuele, hij zet woorden in een ander lettertype of grootte om ze te doen opvallen of ze een bepaalde betekenis te geven in het gedicht. Dit was zeer modern voor in zijn tijd. De woorden staan niet allemaal mooi naast elkaar en daarom noemen we dit ook een dynamisch gedicht. Hij zette sommige woorden in groter of kleiner lettertype om ze de juiste intensiteit te geven. Bijvoorbeeld, de BOEM moet het geluid een trommel voorstellen, paukenslag betekent ook het gevecht van trommels. Het gebruik van deze stijl geeft een nieuwe dimensie aan het gedicht, waardoor je het ook anders gaat lezen dan als de woorden gewoon in een normaal lettertype zouden geschreven zijn en allemaal mooi naast elkaar stonden. Hij toont visueel hoe je de woorden moet zeggen en voorlezen. In deze link kan je het gedicht beluisteren met de juiste intonatie: https://www.youtube.com/watch?v=zRfoaAiwypA&feature=youtu.be

Dit gedicht schreef van Ostaijen gebaseerd op zijn ervaringen in het leger, tijdens zijn dienstplicht. Het gedicht stelt het geluid voor dat de trommels maken die de mars van de soldaten begeleiden. Hier komen natuurlijk ook trompetten, triangels en andere instrumenten bij te pas, zoals Paul opsomt in zijn gedicht. In de laatste strofe beschrijft hij wat de oorlog heeft aangedaan aan de maatschappij, alle chaos die het met zich meebracht. 

Ik heb dit gedicht gekozen om te analyseren, omdat ik vorig jaar een groepswerk over Paul van Ostaijen heb moeten maken, op deze manier heb ik het werk van Paul leren kennen. Paul heeft vele mooie en inspirerende gedichten, maar deze vond ik de meest speciale. Dit gedicht liet me nadenken. Ook de ritmische typografie spraken me aan, omdat in de meeste gedichten de woorden mooi op een rijtje staan, maar hier is dat niet het geval.

Deze afbeelding vond ik heel passend bij het gedicht, omdat het gedicht gaat over de trommels die de mars van de soldaten begeleiden. De kleuren zijn ook wat donkerder, dat hoort bij de negatieve gedachtegang over de oorlog in het gedicht. 

bronnen: 

• BURSSENS, G., ‘Paul Van Ostaijen’. Brussel, Manteau, 1956.
• Zie Gedichten, http://ziegedichten.blogspot.be/2011/01/boem-paukeslag.html, s.n., laatst geüpdatet op 04/01/2011.

Sonnet 116 - Shakespeare

Let me not to the marriage of true minds
Admit impediments. Love is not love
Which alters when it alteration finds
Or bends with the remover to remove.
O no, it is an ever-fixed mark
That looks on tempests and is never shaken;
It is the star to every wand'ring bark,
Whose worth's unknown, although his height be taken.
Love's not Time's fool, though rosy lips and cheeks
Within his bending sickle's compass come.
Love alters not with his brief hours and weeks,
But bears it out even to the edge of doom.
    If this be error and upon me proved,
    I never writ, nor no man ever loved

Dit gedicht van Shakespeare is één van zijn bekendste sonnetten, het wordt heel vaak geciteerd op bruiloften. Maar het sonnet gaat eigenlijk helemaal niet over het huwelijk, het gaat over de liefde, de echte liefde die niet afweert bij tegenslagen. 

Dit sonnet komt uit de reeks dat voorgedragen is aan een jonge man. Deze jonge man probeert Shakespeare te overtuigen van zijn liefde. Velen geloofden dat Shakespeare homo was, misschien kan je de impediments hier dan zien als de onaanvaarde homosexualiteit in zijn tijd. 

Het gedicht voldoet niet volledig aan het strakke patroon van het traditionele sonnet. Het heeft wel 14 regels, maar niet eerst een octaaf en daarna een sextet. Het is opgedeeld in 3 kwatrijnen gevolgd door een distichon. Ook de plaats van de volta, die in het normale sonnet na de octaaf komt, is hier moeilijker te bepalen. Het rijmschema is ook niet helemaal hetzelfde, hier is dat ABAB CDCD EFEF GG

Maar in dit gedicht zit de volta toch wel duidelijk bij de overgang naar de distichon. 

In de drie kwatrijnen vertelt hij uitbundig over de onveranderlijke liefde, wat het wel en niet is. In de distichon besluit hij dan, als iemand kan bewijzen dat hij fout is, dat hij zijn pen neerlegt en dat niemand ooit zou lief hebben gehad. 

Shakespeare toont in dit gedicht heel idealistisch zijn idee over liefde. Vele jaren lang hebben veel mensen het idealisme er ook in gezien en vonden zichzelf er voor een stuk in terug. Maar als je het gedicht in context van zijn andere sonnetten die ervoor kwamen en erop volgden, zie je dat dit gedicht een soort van hulpkreet is van Shakespeare. De gedichten die zich hier rond plaatsen gaan over hoe liefde alle zintuigen kan verleiden en misleiden. Als je dan de 4 gedichten die iets later komen leest, die gaan over hoe Shakespeare zelf de liefde verraad en ontrouw is, dan kan je dit gedicht bekijken als een 'excuus' voor zijn daden.

Bij Shakespeare's sonnet heb ik deze afbeelding gekozen. Het ziet er misschien wat demonisch uit, maar liefde kan ook destructief en straight from hell zijn. Maar apart van die gedachte heb ik deze afbeelding gekozen omdat het voor mij de liefde voorstelt, die ontsnapt uit alle slechte dingen waar het door moet. Zoals Shakespeare zegt, de liefde is onveranderlijk bij welke omstandigheden dan ook, het ontsnapt zelfs aan the edge of doom. 

bronnen:

• sonnetten van Shakespeare, http://fmlekens.home.xs4all.nl/Q1609/116.htm, s.n., laatst geraadpleegd op 18/11/2014.
• Wikipedia, http://nl.wikipedia.org/wiki/Sonnet_116, s.n., laatst geraadpleegd op 18/11/2014.
• Shakespaere's sonnets, http://www.shakespeares-sonnets.com/sonnet/116, Oxquarry Books Ltd , laatst geüpdatet in 2014.

Als de liefde niet bestond - Toon Hermans

Als de liefde niet bestond
Zullen ze stilstaan, de rivieren
En de vogels en de dieren
Als de liefde niet bestond

Als de liefde niet bestond
Zou het strand de zee verlaten
Ze hebben niets meer te bepraten
Als de liefde niet bestond

Als de liefde niet bestond
Zou de maan niet langer lichten
Geen dichter zou meer dichten
Als de liefde niet bestond

Nergens zouden bloemen staan
En de aarde zou verkleuren
Overal gesloten deuren
En de klok zou niet meer slaan

Als de liefde niet bestond
Dan was de hele vrijerij bedorven
De wereld was gauw uitgestorven
Als de liefde niet bestond

Als de liefde niet bestond
Zou de zon niet langer stralen
De wind zou niet meer ademhalen
Als de liefde niet bestond

Geen appel zou meer rijpen
Zoals eens in het paradijs
Als wij elkaar niet meer begrijpen
Dan is de wereld koud als ijs

Ik zou sterven van de kou
En m'n adem zou bevriezen
Als ik je liefde zou verliezen
Er is geen liefde zonder jou

De hoofdgedachte in dit gedicht van Toon Hermans is 'als de liefde niet bestond' dan zou de wereld stilstaan en zou alles wat bestaat niets meer zijn. Via vele beeldspraken gaat Hermans ons deze gedachte duidelijkmaken, zoals 'de aarde zou verkleuren' en 'de wind zou niet meer ademhalen' etc.

Het gedicht bestaat uit 8 kwatrijnen met steeds een omarmendrijm. Het gedicht bevat ook eindrijm en klinkerrijm. Oorspronkelijk was deze tekst als songtekst bedoeld, maar wordt nu vaker aangezien als een gedicht.

Persoonlijk vind ik het een heel mooi gedicht, ookal zijn het allemaal beeldspraken, je kan toch zeggen dat het 'waar' is. Hermans beeldt de liefde af zoals hij is. Liefde is allesomvattend maar ook allesvernietigend. Daarom heb ik ook deze afbeelding gekozen, want dit schilderij toont een beetje de gedachte van Hermans, dat alles kapot gaat en alles verdwijnt zoals de smeltende klokken.

bronnen:

• Youtube, Toon hermans: https://www.youtube.com/watch?v=KdFL_9fRgDM, s.n., laatst geraadpleegd op 15/04/2015.
• Gedichtendossier: http://willemijnhaverkate.jouwweb.nl/gedichtendossier, s.n., laatst geraadpleegd op 15/04/2015.

Erwtjes - Annie MG Schmidt

Toen ze een meisje was van zeventien

moest ze de hele middag erwtjes doppen

op het balkon. Ze wou de teil omschoppen.

Ze was heel woest. Ze kon geen erwt meer zien.

Toen ging ze maar wat dromen, van geluk,

en dat geluk had niets van doen met erwten

maar met de Liefde en de Grote Verte.

Dat dromen hielp. Het scheelde heus een stuk.

En dat is meer dan vijftig jaar terug.

Ze is nu zeventig en heel erg fit

en altijd als ze 's middags even zit,

mijmert ze, met een kussen in de rug,

over geluk en zo....een beetje warrig,

maar het heeft niets te maken met de Verte

en met de Liefde ook niet. Wel met erwten,

die komen altijd weer terug, halsstarrig.

Ach ja, zegt ze.Ik kan mezelf nog zien,

daar in mijn moeders huis op het balkon,

bezig met erwtjes doppen in de zon.

Dat was geluk. Toen was ik zeventien.

Schmidt staat met haar gedichten bekend om verschillende aspecten, deze haal ik hier aan.

De vormvastheid: in dit gedicht zie je dat aan de 5 strofes met de steeds terugkomende omarmende rijm. Ook het metrum is hetzelfde over heel het gedicht, het bestaat uit een jambe met 5 klemtonen per regel.

Het moeiteloze taalgebruik: zoals ik daarnet al zei heeft het gedicht een hele vaste vorm waar niet wordt aan afgeweken, maar toch wordt er gesproken met een losse taal. Hieraan kan je zien hoe taalvaardig Schmidt is.

De inhoud: de vorm van het gedicht (de jambes) zorgen ervoor dat een onbeklemtoonde lettergreep op een klemtoon komt te liggen. Hierdoor leest het gedicht wat stroef (als je het op de juiste manier leest natuurlijk) maar dit past perfect bij het karakter van het meisje waarover het gedicht gaat. Namelijk tegendraads en vol met woede.

Het gedicht verhaalt over het leven van een vrouw en haalt 2 momenten aan. Een middag van een jong meisje en 50 jaar later. In de tweede helft zet Schmidt de lezer aan het denken over de nostalgische ervaring van de vrouw. Ik vind het mooi hoe Schmidt duidelijk maakt dat je gelukkig kan worden van de kleine dingen, zoals erwtjes doppen!

Deze afbeelding vond ik passend bij het gedicht omdat ik mij dit beeld voorstel als de herinnering van de vrouw aan vroeger. Het zijn jonge handjes die erwtjes doppen, net zoals zij vroeger deed.

bronnen:

• Webklik: http://johangedichten.webklik.nl/page/erwtjes, s.n., laatst geraadpleegd op 15/04/2015.
• Rozemarijn: http://www.rozemarijnonline.net/poezie/schmidt-erwtjes.html, s.n., laatst geraadpleegd op 15/04/2015.